Święto Ofiarowania Pańskiego, w nowszej formie liturgii rzymskiej wprost jest skupione na Chrystusie, jednak w starszych tradycjach chrześcijańskich, zarówno Wschodu, jak i Zachodu, przez wieki było jednym z najważniejszych świąt maryjnych. To dlatego wciąż pozostaje ono związane wielu krajach z obchodami Matki Boskiej Gromnicznej, która to nazwa święta ma charakter ludowy.
Tradycja Święta Ofiarowania Pańskiego
Do reformy liturgicznej przeprowadzonej w Kościele katolickim w roku 1969 święto to nosiło nazwę Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny, ponieważ było wspomnieniem podjętego przez Maryję obowiązku odwiedzenia świątyni jerozolimskiej czterdzieści dni po urodzeniu syna. Tak nakazywały przepisy religii żydowskiej. Również w tradycji katolickiej święto Oczyszczenia nawiązywało do starotestamentalnych świąt spotkania i oczyszczenia.
W pierwszym tysiącleciu, przynajmniej do VII wieku święto Oczyszczenia w swojej randze ustępowało – wśród świąt maryjnych – tylko Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny.
Ofiarowanie czy oczyszczenie?
Mszał rzymski łacińsko-polski z roku 1963 w krótkim wprowadzeniu do tekstów liturgicznych święta wyraźnie łączy wątek maryjny z chrystologicznym, do czego skłaniają zresztą treści samej liturgii. Można wręcz powiedzieć jest on dominujący, tak jak ma to miejsce we współczesnej teologii tego święta, która zmarginalizowała sens maryjny. Można powiedzieć, że w nowszej formie liturgii wymowa święta uległa ujednoznacznieniu. Jednocześnie dziś Ofiarowanie Pańskie straciło w znacznej mierze swój dawny charakter, w którym także akcentowano posłuszeństwo Maryi wobec prawa mojżeszowego. Obecnie wskazuje się raczej na to, że Maryja i Józef ofiarowują swoje pierworodnego syna – także według przepisów prawa religijnego – Bogu.
Zobaczmy zatem jak do święta wprowadzają nas tekst umieszczony w Mszale.
“Według przepisów Starego Testamentu każdy pierworodny chłopiec należał do Boga. Rodzice musieli go przedstawić w świątyni i wykupić, składając na ofiarę baranką lub parę gołębków. Ponadto matka, która wydała na świat dziecko, składała ofiarę oczyszczenia. Najświętsza Rodzina poddała się tym przepisom”.
Wydarzenie to wiązało się także ze znakami prorockimi, o czym autorzy komentarza także wspominają. Znaki te, w starszej liturgii rzymskiej – podobnie jak i w Ewangelii – wręcz się wybijają ponad kwestię wypełniania prawa.
“Obecny w Świątyni starzec Symeon poznał Zbawiciela świata i nazwał Go <Światłem na oświecenie pogan>. Słowa te dały początek obrzędowi poświęcenia świec i uroczystej procesji ku czci Chrystusa – światłości świata, która odbywała się w Jerozolimie już w IV wieku”.
Trzy modlitwy
Warto zauważyć, że żadna ze starych przecież modlitw na poświęcenie świec i procesję nie stawia w centrum Matki Bożej. A jest to pewnie pierwsza intuicja jaką moglibyśmy mieć, myśląc o tekstach liturgicznych ze święta maryjnego. Matka Boża jest wspomniana tylko w pierwszej z nich, gdzie znajdują się takie oto słowa. Przyjrzyjmy się fragmentom tych tekstów.
“Wzywając tedy najświętszego Twego imienia za wstawiennictwem błogosławionej Maryi zawsze Dziewicy, której uroczystość nabożnie dzisiaj obchodzimy i wszystkich Świętych Twoich kornie Cię błagamy, abyś raczył pobłogosławić i poświęcić te świece na użytek ludzi, dla zdrowia ciał i dusz zarówno na ziemi, jak na morzu.”
Druga, krótsza modlitwa, jest już jednak skupiona na ofiarowaniu a także – może nawet przede wszystkim -na proroctwie Symeona.
“Wszechmogący, wieczny Boże, Tyś stawił dziś w świątyni Twojej Jednorodzonego Syna Twego, by wziął Go na ręce święty Symeon. Kornie błagamy Twą dobroć: racz pobłogosławić i poświęcić oraz światłem niebieskiej łaski zapalić te świece, które my słudzy Twoi, bierzemy dla chwały Twego imienia i zapalone pragniemy je nosić”.
Trzecia modlitwa zaczyna się wezwaniem Imienia Pańskiego: “Domina Iesu Christe…”, ale potem przywołuje Ducha Świętego, nosiciela mądrości i świętości. Jest to o tyle ciekawe, że wciąż często można przeczytać i usłyszeć, jakoby dawniejsze tradycje były ubogie w rozumienie roli Trzeciej Osoby Trójcy Przenajświętszej.
“Spraw też miłościwie: jako te świece ogniem widzialnym zapalone rozpraszają ciemności nocy, tak niechaj serca nasze ogniem niewidzialnym, to jest jasnością Ducha Świętego oświecone, wolne będą od wszelkiego zaślepienia w grzechach, abyśmy wzrokiem oczyszczonego ducha mogli dostrzec, co się Tobie podoba i jest pożyteczne dla naszego zbawienia i abyśmy pokonawszy niebezpieczne ciemności tego świata mogli wejść do niegasnącej światłości.”
Jeszcze o pochodzeniu Święta Ofiarowania
Komentarz w Mszale – jak to zostało już wspomniane – wskazuje, że tradycja procesji w Święto Oczyszczenia miała swój początek w Jerozolimie, skąd trafiła na Wschód do Konstantynopola, a potem dopiero na chrześcijański Zachód. Ryt święcenia świec ma późniejsze pochodzenie. Jak czytamy w mszalnym objaśnieniu “stanowią [one] sakramentale rzeczowe. Zapala się je przy konających oraz w czasie burzy”. Stąd też zresztą mówi się “gromnicach”, takie jest też źródło ludowej nazwy święta.
Na koniec tego wprowadzenia do dzisiejszego święta przywołajmy kolektę ze starej liturgii rzymskiej, która może wskazać każdemu z nas drogę prowadzącą do osobistego przeżycia ofiarowania i oczyszczenia.
“Wszechmogący, wieczny Boże, błagamy pokornie Twój majestat, spraw, abyśmy stanęli przed Tobą z oczyszczonymi sercami, jak w dniu dzisiejszym Jednorodzony Syn Twój został przedstawiony w świątyni w prawdziwym naszym ciele. Przez tegoż Pana.”
