31 sierpnia od kilkunastu lat obchodzimy Dzień Solidarności i Wolności. Święto uchwalone przez polski parlament w 2005 roku czci falę strajków z lata 1980 roku, zakończoną symbolicznie podpisaniem porozumień w Stoczni Gdańskiej po akceptacji przez stronę komunistyczną 21 postulatów strajkujących.
Choć dziś wiemy, że pokojowe zakończenie protestów było tylko taktycznym zagraniem rządzących komunistów, którzy przesunęli rozwiązanie siłowe o kilkanaście miesięcy, to 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego przeszło do historii.
Owych 21 postulatów, wypisanych ręcznie na tablicach i zawieszonych na budynku portierni przy bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej, to połączenie haseł: wolnościowych, pracowniczych, socjalnych. Niektóre z nich były ogólne, ale w czasach komunizmu nadzwyczaj ważne: wolność zrzeszania się w niezależnych związkach, prawo do strajku, wolność słowa, druku, publikacji i dostępność mediów dla przedstawicieli wszystkich wyznań. Inne postulaty, ekonomiczne i socjalne, były nadzwyczaj konkretne, jak np. postulat 20, który wzywał rządzących, by „Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę”.
Czas między sierpniem 80′ a grudniem 1981 to okres twardej walki NSZZ “Solidarność” o realizację wspomnianych postulatów. Walka ta nie była dla związkowców łatwa. Realizacja pierwszego postulatu – proces zarejestrowania niezależnego, samorządnego związku zawodowego – w strukturze totalitarnego państwa trwał przez dwa miesiące i czternaście miesięcy później zakończył się delegalizacją związku. Wiele spośród 21. postulatów nie weszło w życie w systemie komunistycznym. Cenzurę prewencyjną (GUKPPiW) zlikwidowano dopiero w 1990 roku.
Warto jednak wskazać na kilka postulatów społecznych wystosowanych w sierpniu 1980 r. przez strajkujących:
Postulat 14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
Postulat 16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
Postulat 17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
Postulat 18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
Wszystkie one wskazują na społeczną wrażliwość strajkujących przed 43 laty.
Do dziś żaden rząd w Polsce nie zrealizował ani 14, ani 18 postulatu.
Czy radykalizm tamtych propozycji jest nadal wezwaniem dla rządzących?
Czy dramatyczne przemiany demograficzne ostatnich lat, określane już zapaścią demograficzną, czynią postulat 14 całkowicie niedorzecznym (choć przecież kwestia wieku emerytalnego – 60/65 – staje się dziś przedmiotem referendalnego pytania)?
Być może postulat 18 o trzyletnim płatnym urlopie macierzyńskim nie ma szans na realizację w żadnym budżecie, a być może godny jest także dziś zastanowienia?
CZYTAJ TAKŻE: “Z Rakowieckiej ku Niepodległości” – przypominamy patriotyczne widowisko ku czci Żołnierzy Wyklętych
OGLĄDAJ TAKŻE:
