Strategia Rady Europy dotycząca równości płci na lata 2024-2029 (dalej: „Strategia”) jest dokumentem programowym, który określa ramy działań na rzecz równości płci w Europie na okres sześciu lat.
Strategia jest wdrażana w ramach Rady Europy, organizacji praw człowieka zrzeszającej 46 państw członkowskich i w ramach której powołano Dyrekcję Generalną ds. Demokracji („DG Democracy”) – organ odpowiedzialny za kierowanie pracami Rady Europy w zakresie równości płci, przy wsparciu innych odpowiednich departamentów, w tym Dyrekcją ds. Równych Praw i Godności.
Rola rządów krajowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego
We wdrażaniu strategii kluczową rolę odgrywają rządy krajowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Aktualna Strategia została przyjęta przez Komitet Ministrów Rady Europy 6 marca 2024 r. i zastępuje poprzednią Strategię na lata 2018-2023. W przeszłości, Rada Europy wdrożyła już dwie strategie na rzecz równouprawnienia płci – wspominaną już Strategię na lata 2018-2023 oraz na lata 2014 2017.
Cele strategiczne Strategii
Celem bieżącej Strategii jest „osiągnięcie Europy, w której kobiety i mężczyźni mają równe prawa i możliwości oraz mogą w pełni uczestniczyć we wszystkich aspektach życia społecznego, politycznego i gospodarczego”. Dokument opiera się na sześciu celach strategicznych:
Cel strategiczny 1 – Zapobieganie i zwalczanie stereotypów związanych z płcią i seksizmu.
Cel strategiczny 2 – Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec kobiet i dziewcząt oraz przemocy domowej.
Cel strategiczny 3 – Zapewnienie kobietom i dziewczętom równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
Cel strategiczny 4 – Osiągnięcie zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w życiu politycznym, publicznym, społecznym i gospodarczym.
Cel strategiczny 5 – Zapewnienie wzmocnienia pozycji kobiet i równości płci w odniesieniu do wyzwań globalnych i geopolitycznych.
Cel strategiczny 6 – Włączenie problematyki płci do głównego nurtu polityki i uwzględnienie zróżnicowanego podejścia we wszystkich politykach i działaniach.
Cele te pokrywają się z celami poprzedniej Strategii prawie w całości, a różni je jedynie 5 cel strategiczny (a właściwie sposób sformułowania go), który w poprzedniej Strategii dotyczył: „ochrony praw migrantek, uchodźczyń i dziewcząt ubiegających się o azyl”.
Podstawowe instrumenty prawne Strategii
Warto zwrócić uwagę, że Strategia sama w sobie nie tworzy nowych instrumentów prawnych, a opiera się na już istniejących instrumentach, które promują równość płci. Instrumenty te służą jako podstawa dla celów Strategii i zapewniają ramy prawne dla ich osiągnięcia. Są to: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC), która gwarantuje podstawowe prawa i wolności, w tym prawo do równości i niedyskryminacji (art. 14) oraz Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja Stambulska), mająca ustanowić globalny standard zapobiegania, ochrony i ścigania przemocy wobec kobiet.
Ponadto, Strategia przywołuje inne konwencje, które Rada Europy przyjęła, a które promują równość płci w określonych obszarach, takie jak Europejska Karta Społeczna, gwarantująca prawa socjalne i Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW), ratyfikowana przez wiele państw członkowskich Rady Europy. W Strategii zwrócono także uwagę na Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej, która choć nie jest obowiązującym państwa zrzeszone w Radzie Europy, ma zastosowanie do państw członkowskich UE i także zawiera postanowienia dotyczące równości płci (art. 23), które uzupełniają inne akty prawne i mogą być wykorzystywane do pociągania państw członkowskich UE do odpowiedzialności.
Współpraca z ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi
Autorzy Strategii ponadto zaznaczają, że Rada Europy i Agenda ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 mają wspólny cel, a jest nim „stworzenie bardziej sprawiedliwego i równego świata”. Chociaż działają na różnych poziomach (regionalnym i globalnym), ich podejście do równości płci, zdaniem autorów Strategii, może być postrzegane jako komplementarne.
Problematyka rozumienia terminu „gender”
Przed przystąpieniem do analizy poszczególnych celów dokumentu, warto w tym miejscu odnieść się do terminu „gender”, który pojawia się w oficjalnej, angielskiej wersji i niekiedy stwarza problemy interpretacyjne. Kłopoty te pojawiły się w momencie, gdy termin ten zaczął być interpretowany w oderwaniu od terminu „sex”, a tym samym, niezależnie od płci biologicznej człowieka. Instytut Ordo Iuris w swoim Raporcie na temat komunikatu Komisji Europejskiej „An Union of Equality: Gender Equailty Strategy 2020-2025” wskazał już na istotne problemy, pojawiające się z tego powodu podczas lektury różnych dokumentów organizacji międzynarodowych. Aby rzetelnie zreferować zarówno treść danego tekstu, jak i spróbować oddać ideę autora, konieczna jest precyzja językowa, zwłaszcza w przypadku kwestii tak wrażliwej, jak płeć i działalność na rzecz ich równości. Sporządzane w języku angielskim akty prawne (zarówno wiążące, jak i niewiążące) coraz częściej odróżniają termin „gender” (rozumiany coraz częściej jako „płeć społeczno-kulturowa) od terminu „sex” (oznaczającego płeć biologiczną). Problemy związane z rozróżnianiem tych słów prowadzą do kłopotu z prawidłowym zrozumieniem treści i intencji autorów dokumentu. Rada Europy także dokonuje tego rozróżnienia i powołując się m.in. na definicję Światowej Organizacji Zdrowia, wskazuje, że płeć (“sex”) odnosi się do różnych biologicznych i fizjologicznych cech mężczyzn i kobiet, takich jak narządy rozrodcze, chromosomy, hormony itp., podczas gdy gender odnosi się do społecznie skonstruowanych cech kobiet i mężczyzn – takich jak normy, role i relacje między grupami kobiet i mężczyzn. Różni się w zależności od społeczeństwa i może być zmieniana. Koncepcja gender obejmuje pięć ważnych elementów: relacyjny, hierarchiczny, historyczny, kontekstowy i instytucjonalny.
Tytuł i cele omawianej Strategii wskazują na osiągnięcie „równości płci”, w rozumieniu równości gender (tym terminem posługują się autorzy). W Strategii brak jest wyraźnego rozróżnienia pomiędzy „gender”, a “sex”, tzn. autorzy nie podają wprost, że takiego rozróżnienia dokonują. W przeciwieństwie do niektórych dokumentów, Strategia nie zawiera specjalnej sekcji definicji, która w sposób jasny i jednoznaczny wyjaśniałaby, jak należy rozumieć te i inne terminy w treści dokumentu. W niniejszej analizie termin „gender” przetłumaczony został jako „płeć”.
Zapobieganie stereotypom związanym z płcią i seksizmem
Cel strategiczny 1 – Zapobieganie i zwalczanie stereotypów związanych z płcią i seksizmu Strategia nadaje priorytet zwalczaniu stereotypów związanych z płcią i seksizmu poprzez Cel Strategiczny 1. Rada Europy ustanowiła instrumenty prawne promujące równość płci, takie jak wspomniana już EKPC i CEDAW. Konwencje te stanowią podstawę prawną do kwestionowania praktyk dyskryminacyjnych opartych na stereotypach płciowych i seksizmie. Strategia wzywa do tworzenia/modyfikowania przepisów krajowych, tak by te mogły definiować i potencjalnie kryminalizować „seksistowską mowę nienawiści”, której ofiarami, jak podaje Strategia, padają kobiety i dziewczęta w niewspółmiernie większym zakresie. Dokument nie przywołuje jednak żadnych badań na potwierdzenie stawianej tezy oraz zależności, z której miałaby ona wynikać.
Zdaniem autorów, krajowe ramy prawne mogą nie uwzględniać wszystkich aspektów stereotypów związanych z płcią i seksizmu, zwłaszcza tych zakorzenionych w normach i zachowaniach społecznych, stąd oferują oni rozwiązania prawne na szczeblu międzynarodowym, w tym miejscu promując implementację wspominanej już Konwencji Stambulskiej.
Na dalszym etapie, Strategia porusza niezwykle ważną kwestię uprzedmiotowienia kobiet w społeczeństwie, której źródeł upatruje w promowaniu i dostępie do pornografii, prezentując badania o tym świadczące. Warto w tym miejscu zauważyć, że Instytut Ordo Iuris od lat zajmuje się tym zagadnieniem, wskazując na destrukcyjny wpływ pornografii na wszystkich członków społeczeństwa – kobiety, mężczyzn, nastolatków, dzieci, a także stabilność i trwałość małżeństw.
Zwalczanie przemocy wobec kobiet i dziewcząt
Cel strategiczny 2 – Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec kobiet i dziewcząt oraz przemocy domowej
Cel strategiczny 2 Strategii koncentruje się na kwestii przemocy wobec kobiet i dziewcząt oraz przemocy domowej. Cel ten uznaje niszczycielski wpływ tych form przemocy i ma na celu stworzenie bezpieczniejszej i bardziej sprawiedliwej Europy dla wszystkich. Cel ten kładzie nacisk na wielopłaszczyznowe podejście, obejmujące zapobieganie, ochronę, ściganie i wsparcie dla ofiar. Ta holistyczna strategia obejmuje różne etapy cyklu przemocy. Poprzez priorytetowe traktowanie usług wsparcia i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar, cel ten ma na celu wzmocnienie pozycji ofiar i pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności. I o ile kwestia zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy w ogóle jest postulatem, z którym nie sposób jest się nie zgodzić, kontrowersyjną kwestią jest bezpośredni związek Strategii z wspominaną już Konwencją Stambulską, o której zagrożeniach pisali już eksperci Ordo Iuris, a co do której nie ma międzynarodowego konsensusu. W punkcie 50. Strategii czytamy, że „Konwencja Stambulska przyczyniła się do pozytywnych zmian w ustawodawstwie i rozwoju strategii zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w wielu państwach członkowskich” – choć nie przedstawiono badań na potwierdzenie tej tezy. Rekomenduje się także implementację Konwencji Stambulskiej przez wszystkie państwa członkowskie jako metodę walki z przemocą wobec kobiet, ale także wspieranie państw członkowskich we wdrażaniu odpowiednich instrumentów międzynarodowych, w tym Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW), z uwzględnieniem zalecenia ogólnego nr 35 w sprawie przemocy wobec kobiet ze względu na płeć (aktualizacja zalecenia ogólnego nr 19) Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet, zalecenie ogólne nr 38 w sprawie handlu kobietami i dziewczętami w kontekście globalnej migracji, które podkreśla cyfrowy aspekt handlu kobietami, a także cele zrównoważonego rozwoju nr 5 i 16 oraz zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa; promowanie i zapewnianie wsparcia, w tym poprzez ekspertyzy prawne i techniczne dla państw członkowskich, które o to poproszą, w celu podpisania, ratyfikacji i wdrożenia Konwencji Stambulskiej, Konwencji przeciwko handlowi ludźmi i Konwencji z Lanzarote; wezwanie wszystkich sygnatariuszy Konwencji Stambulskiej do przyspieszenia kroków w kierunku ratyfikacji konwencji i skorzystania z jej standardów, a także z dostosowanych do potrzeb zaleceń, kontroli i wsparcia oferowanego przez GREVIO; opracowanie narzędzi promujących dokładną wiedzę na temat Konwencji Stambulskiej, Konwencji o przeciwdziałaniu handlowi ludźmi i Konwencji z Lanzarote oraz przeciwdziałających dezinformacji na ich temat wśród podmiotów niepaństwowych w celu zachęcenia ich do udziału we wdrażaniu tych konwencji oraz zwiększenie finansowania kampanii Rady Europy (krajowych i regionalnych) w celu „przeciwdziałania dezinformacji” dotyczącej Konwencji Stambulskiej.
Równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości
Cel strategiczny 3 – Zapewnienie kobietom i dziewczętom równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości
Cel 3 Strategii koncentruje się na zagwarantowaniu kobietom i dziewczętom równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest podstawowym prawem człowieka zapisanym w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (artykuł 6). Według autorów Strategii, rozpoznanie uprzedzeń ze względu na płeć w systemach wymiaru sprawiedliwości pozwala na ukierunkowane interwencje w celu usunięcia tych barier. Zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości daje kobietom i dziewczętom możliwość egzekwowania swoich praw i pociągania sprawców przemocy do odpowiedzialności. Cel ten koncentruje się na dostępie do wymiaru sprawiedliwości, ale przyjmuje założenie, że osiągnięcie równych wyników wymaga również zajęcia się uprzedzeniami ze względu na płeć w samym systemie. Strategia wysnuwa tezę, że niektórzy sędziowie, prawnicy i funkcjonariusze organów ścigania mogą mieć nieświadome uprzedzenia, które są niekorzystne dla kobiet. Strategia uznaje, że zrównoważony udział kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach życia ma kluczowe znaczenie dla sprawiedliwego i równego społeczeństwa. Cel ten wykracza poza reprezentację i ma w założeniu zapewnienie, że głosy i perspektywy kobiet są słyszane w kształtowaniu rzeczywistości politycznej, publicznej, społecznej i gospodarczej.
Zrównoważony udział kobiet i mężczyzn w życiu społecznym
Cel strategiczny 4 – Osiągnięcie zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w życiu politycznym, publicznym, społecznym i gospodarczym
Strategia w Celu 4, uznaje, że zrównoważony udział kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach życia ma kluczowe znaczenie dla sprawiedliwego i równego społeczeństwa. Cel ten wykracza poza reprezentację i ma na celu zapewnienie, że głosy i perspektywy kobiet są słyszane w kształtowaniu rzeczywistości politycznej, publicznej, społecznej i gospodarczej. Istniejące instrumenty prawne stanowią podstawę do osiągnięcia zrównoważonego uczestnictwa. Zwraca się uwagę na regulacje EKPC, która zakazuje dyskryminacji ze względu na płeć, co może zostać wykorzystane do zakwestionowania przepisów lub praktyk utrudniających udział kobiet, a także Konwencję Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, która chroni kobiety przed skierowaniem do pracy przymusowej lub wykorzystywania seksualnego. Przepisy krajowe w wielu krajach europejskich promują równość kobiet w miejscach pracy i sferach politycznych. Mogą one obejmować parytety dla kobiet na stanowiskach kierowniczych, politykę urlopów rodzicielskich i przepisy antydyskryminacyjne.
Wyzwania globalne i geopolityczne
Cel strategiczny 5 – Zapewnienie wzmocnienia pozycji kobiet i równości płci w odniesieniu do wyzwań globalnych i geopolitycznych
Cel strategiczny 5 zasadniczo dotyczy przyszłości. Uznaje, że osiągnięcie równości płci to nie tylko polityka wewnętrzna, ale także sprostanie globalnym i geopolitycznym wyzwaniom. Cel ten ma na celu zapewnienie, że wzmocnienie pozycji kobiet i równość płci są głównymi kwestiami przy rozwiązywaniu problemów globalnych i geopolitycznych. Obejmuje to, między innymi dążenie do światowego pokoju i rozwiązywanie konfliktów, w szczególności wojen. Zdaniem autorów Strategii, kobiety są często wykluczane z rozmów pokojowych i procesów decyzyjnych. Strategia kładzie nacisk na uwzględnienie głosu i perspektywy kobiet w tych procesach, biorąc pod uwagę fakt, że bardzo często bezpośrednimi ofiarami wojen bez możliwości obrony (ludność cywilna). Niezaprzeczalnie ofiarami wojen są zarówno dzieci, kobiety, jak i mężczyźni, ale, „bezpośrednimi” ofiarami wojen nie są kobiety, jak mówi Strategia, ale mężczyźni, a często także młodzi chłopcy w wieku poborowym, którzy przecież walczą, giną i zostają okaleczani w wyniku konfliktu zbrojnego. Strategia porusza też kwestie migracji i azylu. Kobiety i dziewczęta są szczególnie narażone podczas przesiedleń. Strategia wzywa do zaspokojenia ich szczególnych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa, ochrony i dostępu do podstawowych usług. Autorzy Strategii stawiają tezę, że „ruchy (organizacje) anty-gender” podważają lub kwestionują istniejące standardy i polityki równości płci oraz zagrażają realizacji podstawowych praw wszystkich kobiet i mężczyzn, dziewcząt i chłopców. Ruchy te są aktywne na wszystkich poziomach. Obrona dorobku w zakresie równości płci i zaangażowanie w rozwój nowych standardów i polityk w tym obszarze powinny stanowić integralną część stosunków wielostronnych”. Brak jednak dowodu na to w dalszej części tekstu lub przypisach. Strategia wzywa państwa członkowskie do: podejmowania działań w oparciu o wnioski wyciągnięte z pandemii Covid-19 w dziedzinie równości płci; aby państwa członkowskie przyjęły podejście uwzględniające aspekt płci w zapobieganiu kryzysom i łagodzeniu ich skutków, niezależnie od tego, czy są one związane z konfliktem, migracją, zdrowiem publicznym, zmianą klimatu czy spowolnieniem gospodarczym, w tym w przypadku, gdy kryzysy te krzyżują się; aby państwa członkowskie wdrożyły zalecenie CM/Rec(2022)17 w sprawie ochrony praw migrantek, uchodźczyń i dziewcząt ubiegających się o azyl oraz by państwa członkowskie połączyły siły, aby przeciwdziałać narracjom „anty-genderowym” we współpracy z organizacjami międzynarodowymi i społeczeństwem obywatelskim.
Włączenie problematyki płci do głównego nurtu polityki
Cel strategiczny 6 – Włączenie problematyki płci do głównego nurtu polityki i uwzględnienie zróżnicowanego podejścia we wszystkich politykach i działaniach
Cel strategiczny 6 w dosłownym tłumaczeniu dotyczy aspektu płci i intersekcjonalności. Są to dwie koncepcje: gender mainstreaming i intersekcjonalność. Dobrze jest wpierw przybliżyć te pojęcia. I tak, gender mainstreaming – jest to proces systematycznego włączania perspektywy kobiet i mężczyzn do projektowania, wdrażania, monitorowania i oceny wszystkich praw i środków na wszystkich poziomach zarządzania oraz ogólne podejście do kształtowania polityki, które uwzględnia interesy i obawy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Gender mainstreaming zapewnia, że polityka nie jest nieumyślnie niekorzystna dla jednej z płci lub nie utrwala istniejących nierówności. W założeniu, jego celem jest doprowadzenie do bardziej sprawiedliwych i skutecznych polityk dla wszystkich. Intersekcjonalność natomiast (w nagłówku przetłumaczona jako „zróżnicowane podejście”, aby nie wprowadzać konsternacji i pojęciowego chaosu), jest to koncepcja, która uznaje, że kobiety doświadczają dyskryminacji w oparciu o różne czynniki, takie jak rasa, klasa, orientacja seksualna i niepełnosprawność. Podkreśla potrzebę polityki uwzględniającej te, zdaniem niektórych krzyżujące się, a nawet wykluczające się „tożsamości”. Wedle tego konceptu jedno uniwersalne podejście do równości płci nie zadziała. Intersekcjonalność ma za zadanie zapewniać, że Strategia uwzględnia wyjątkowe wyzwania stojące przed różnymi grupami kobiet. Nie tylko w tym dokumencie Rada Europy uznaje znaczenie intersekcjonalności, uznając, że niektóre grupy kobiet i dziewcząt doświadczają połączonych form dyskryminacji. Cel ten przekłada te koncepcje na działania, wzywając państwa członkowskie m.in. do przeprowadzania ocen wpływu na płeć, czyli analizowania, w jaki sposób istniejące i proponowane prawa mogą mieć różny wpływ na kobiety i mężczyzn. Uwzględniania równości płci we wszystkich agencjach rządowych. Upewnienia się, że wszystkie departamenty rządowe uwzględniają równość płci w swojej pracy, bo chodzi o „zaspokajanie potrzeb zróżnicowanych kobiet”. Istotnym celem jest założenie, że należy budować i wspierać polityki i programy, które rozpoznają specyficzne potrzeby i doświadczenia kobiet z grup marginalizowanych. Autorzy Strategii zakładają, że wdrażanie gender mainstreaming i intersekcjonalności wymaga szkoleń i budowania potencjału dla decydentów i urzędników państwowych. Kolejnym punktem jest gromadzenie i analiza danych, chodzi o solidne gromadzenie danych na temat płci i innych istotnych czynników ma kluczowe znaczenie dla skutecznego wdrażania. Wedle zaleceń Strategii, niezbędne są mechanizmy monitorowania postępów i oceny skuteczności polityk w osiąganiu równości płci z uwzględnieniem intersekcjonalności.
Podsumowanie i wnioski
Strategia Równości Płci Rady Europy (2024-2029) przedstawia ramy dla osiągnięcia równości płci w całej Europie. Sama Strategia nie jest prawnie wiążącym instrumentem. Jak już zostało powiedziane, opiera się ona na istniejących prawnie wiążących instrumentach, takich jak Europejska Konwencja Praw Człowieka i Konwencja Stambulska, do której często się odwołuje, a na której oparty jest cały Cel strategiczny 2. W celu jej wdrożenia, Komitet Ministrów Rady Europy może przyjmować zalecenia wzywające państwa członkowskie do podjęcia konkretnych działań. Zalecenia te, choć nie są prawnie wiążące, mają znaczenie polityczne i mogą wpływać na krajowe ustawodawstwo i politykę. Orzecznictwo ETPCz stanowi ramy prawne dla kwestionowania naruszeń praw równości płci na poziomie krajowym. Zasoby dostępne na wdrażanie Strategii nie są wyraźnie określone. Wkład państw członkowskich i potencjalne zewnętrzne źródła finansowania mogą również odgrywać pewną rolę. Strategia podkreśla znaczenie efektywnego wykorzystania istniejących zasobów i maksymalizacji wpływu. Strategia kładzie nacisk na współpracę między różnymi zainteresowanymi stronami, w tym rządami krajowymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, środowiskiem akademickim i ekspertami ds. równości płci. Ponadto, Strategia zachęca do korzystania z gromadzenia danych, analiz i badań w celu informowania o rozwoju polityki i mierzenia postępów.
Trudno jest jednoznacznie ocenić skuteczność Strategii. Przykładowo, nie wydaje się, aby Strategie na poprzednie lata, oprócz charakteru informacyjnego, wnosiły konkretne rozwiązania do systemu prawnego. Metody monitorowania postępów i rozliczania państw członkowskich z wdrażania Strategii wymagają dalszego wyjaśnienia. Jasne punkty odniesienia i mechanizmy raportowania wzmocniłyby wymiar prawny Strategii.
Cele nakreślone w Strategii mają zarówno mocne strony, jak i wady z perspektywy prawnej. Chociaż Strategia wykorzystuje istniejące ramy prawne i zakłada współpracę w ramach walki o równość płci, nie należy ignorować jej wątpliwych aspektów.
Strategie promujące parytety dla kobiet na stanowiskach kierowniczych lub programy akcji afirmatywnej mogą być postrzegane jako niesprawiedliwe korzyści lub forma dyskryminacji odwrotnej, czyli wymierzonej w mężczyzn. Strategia miesza pojęcia, czasami przedkłada „gender”, a więc „płeć społeczno-kulturową” nad „płeć biologiczną”. Paradoksalnie, oprócz realnych problemów interpretacyjnych, może to prowadzić do obaw o ochronę praw kobiet w obszarach takich jak sport lub przestrzenie jednopłciowe (np. łazienki czy szatnie). Zakres, w jakim zakaz dyskryminacji ze względu na płeć zawarty w EKPC ma zastosowanie do kobiet, może w myśl ideologicznych założeń de facto pozbawić je ochrony, jeżeli rozmyta zostanie sama definicja pojęcia kobieta.
Choć zadaniem Strategii jest ochrona równości płci, to paradoksalnie się koncentruje na poprawie bytu jedynie kobiet, a nawet na przyznaniu im nieuzasadnionych przywilejów (zwiększony dostęp do wymiaru sprawiedliwości) względem mężczyzn. Stawia przy tym nielogiczne, daleko idące tezy, jak np. ta, że bezpośrednimi ofiarami wojen są kobiety a nie mężczyźni lub (o czym mówi cały Cel strategiczny 5.), że poprawa sytuacji geopolitycznej oraz rozwiązywanie konfliktów globalnych zależą od równości płci i w zasadzie można je rozwiązać tylko zapewniając udział kobiet w podejmowaniu dotyczących tego decyzji. Niestety próżno szukać w treści Strategii dowodów (np. badań) na uzasadnienie prezentowanych tez.
Polska ma w Konstytucji zagwarantowaną zasadę równości płci w artykule 33, a jej uszczegółowienie następuje w szeregu różnych aktów prawnych niższego rzędu. Stąd, wdrożenie Strategii powinno następować ostrożnie, bo implementując założenia niepoparte badaniami mogą być nierzetelne i wprowadzać niepotrzebny chaos legislacyjny, skoro istnieją już w polskim systemie konkretne rozwiązania prawne. W komentarzu do art. 33 Konstytucji profesor Tuleja zaznacza, że chodzi o nakaz równego traktowania w oparciu o zasadę proporcjonalności, a więc, że kobiety i mężczyzn znajdujących się w podobnej lub identycznej sytuacji należy traktować tak samo, ale gdy faktyczna sytuacja jest różna – odmiennie. Podkreśla także, że „zupełnie wyjątkowo byłoby dopuszczalne zróżnicowanie traktowania kobiet i mężczyzn znajdujących się w takiej samej sytuacji”. Ponadto stwierdza, że wyliczenie obszarów, w których kobiety i mężczyźni są równi, nie ogranicza się do (wymienionego w przepisie „życia rodzinnego, politycznego i gospodarczego”), ale także innych sfer, a wyliczenie jest jedynie przykładowe. Z tego wynika, że już na poziomie konstytucyjnym ochrona równości płci jest bardzo szeroka i (możliwie jak na standardy uogólnienia praw konstytucyjnych) konkretna.
Strategia ponadto postuluje „potencjalne kryminalizowanie seksistowskiej mowy nienawiści” jedynie wobec kobiet i dziewcząt, które zdaniem autorów Strategii są jej ofiarami w większej części (chociaż badań na to również brak). Kryminalizowanie „mowy nienawiści” jest problematyczne z kilku względów. Akty prawa międzynarodowego obejmujące prawa człowieka nie znają definicji legalnej mowy nienawiści. Jest to pojęcie pochodzące z systemów anglosaskich. Brak jej także w polskim ustawodawstwie. Tzw. „przestępstwa z nienawiści” nie są zdefiniowane na gruncie ustawodawstwa polskiego, a występujący w literaturze termin „zbrodnia nienawiści”, zaczerpnięty z piśmiennictwa anglosaskiego wydaje się na gruncie polskiego prawa nieuzasadniony, jak pisze M. Duda. Kryminalizowanie „mowy nienawiści” jest więc problematyczne z powodu brak ostrej definicji tego pojęcia, równocześnie trzeba zaznaczyć, że wprowadzenie takiego pojęcia mogłoby prowadzić do nadużyć i tak, w braku wiedzy na temat tego, co konkretnie może być zakwalifikowane jako mowa nienawiści – mogłoby to oznaczać wszystko.
Podobnie „przeciwdziałanie dezinformacji”, o którym mówi Strategia (Cel Strategiczny 2. Podkreśla to kilkukrotnie), w braku jasnego zróżnicowania co jest, a co nie jest dezinformacją i jaką formę przeciwdziałania jej miałaby Strategia przyjmować – w praktyce może prowadzić do cenzury i należy z uwagą prześledzić, co konkretnie zdaniem autorów Strategii nazwać należy dezinformacją.
Julia Książek – analityk Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris
OGLĄDAJ TAKŻE:
CZYTAJ TAKŻE:
