„Myśli nowoczesnego Polaka – pomoc czy przeszkoda w pracy dla przyszłości” to tytuł czwartej debaty z cyklu Forum Wiesława Chrzanowskiego. Spotkanie odbyło się 5 grudnia. Paneliści dyskutowali o dziedzictwie i postaci Romana Dmowskiego, ale nie zabrakło również komentarzy do obecnych wydarzeń.
Spotkanie odbyło się w Centrum Edukacyjnym Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej. Dyskusję rozpoczął Marszałek Marek Jurek przypominając, że z pewnością debata byłaby ważna dla patrona Wiesława Chrzanowskiego, patrona cyklicznych spotkań. Marszałek Jurek stwierdził również, że „Myśli nowoczesnego Polaka” pełniły fundamentalną rolę w życiu prof. Chrzanowskiego.
– 120-lecie „Myśli nowoczesnego Polaka” to jest dobra okazja, żeby zastanowić się jaką rolę szkoła Dmowskiego może spełniać dzisiaj, może spełniać w przyszłości. Czy jego myśli polityczne to jest zjawisko antykwaryczne, czy odwrotnie – motoryczne – takie, które wciąż może nasze myślenie napędzać? – pytał Marek Jurek we wstępie do debaty.
Prof. A. Hall: „Najistotniejszy jest wstęp – w nim definicja patriotyzmu”
Po Marku Jurku głos zabrała prof. Aleksander Hall, historyk specjalizujący się w historii Francji oraz były polityk i opozycjonista antykomunistyczny. Pan profesor zwrócił uwagę na aktualność przesłania Romana Dmowskiego oraz pozytywny wpływ na historię Polski po śmierci polityka.
Prof. Aleksander Hall podkreślił, że największą zaletą „Myśli nowoczesnego Polaka” jest zdefiniowanie pojęcia narodu i patriotyzmu. Dmowski uważał, że naród to zbiór jednostek, które mają powinności wobec wspólnoty, ale również zbieżne z nią interesy. Dzięki temu mogą uważać naród za coś „swojego” i mogą się z nim utożsamiać.
Profesor Hall, na koniec swojej pierwszej wypowiedzi, zaznaczył ponadto, że w „Myślach nowoczesnego Polaka” nie ma zbyt dużo treści nawiązujących do „myślenia geopolitycznego”.
CZYTAJ TAKŻE: „Wojna na Ukrainie i przyszłość Polski” – Inauguracja Forum Wiesława Chrzanowskiego
Prof. P. Skibiński: Pytanie o Naród. Czy w polskiej polityce szanujemy polskie społeczeństwo?
Jako ostatni z prelegentów słowo wstępne wygłosił prof. Paweł Skibiński, historyk-iberysta, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, a także zastępca dyrektora Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.
Profesor Skibiński ocenił, że Dmowski w swoich rozważaniach nad narodem zadawał pytanie o czynnik społeczny w polityce. Twórca Narodowej Demokracji zabiegał o szacunek i zaufanie elit politycznych wobec społeczeństwa.
Innym zagadnieniem, na które zwrócił uwagę prof. Skibiński były relacje pomiędzy polityką a etyką w „Myślach nowoczesnego Polaka”. U Dmowskiego to obiektywny system etyczny był pierwotny wobec interesu politycznego, ponieważ inna sytuacja powodowałaby niemożność prowadzenia skutecznej polityki. Pan prof. podkreślił, że taka myśl nie była ówcześnie powszechna wśród europejskich myślicieli politycznych.
Przywiązanie do obiektywnych norm moralnych jest bardzo istotną częścią myślenia Dmowskiego o polityce. Co warte odnotowania, polityk nie doszedł do tych wniosków na gruncie wiary, ponieważ przez znaczną większość życia nie był praktykującym katolikiem.
Innym elementem „Myśli nowoczesnego Polaka”, o którym powiedział prof. Skibiński, była konstruktywna krytyka własnego narodu. Dmowski pojmowała takie działanie jako zamierzone na rzecz dobra wspólnoty.
– Czy stać nas uprawianie krytyki, taką jak uprawiał Dmowski, czyli krytyki bolesnej, rzeczowej ale przede wszystkim sprawiedliwej? – pytał prof. Skibiński i podkreślał, że założyciel „endecji” potrafił być surowy wobec Polaków, zachowując przy tym miłość do własnego narodu.
Ponadto prof. Skibiński stwierdził, że ze względu na pragmatyzm myślenia „Dmowskiego bardzo trudno strywializować, czy zinfantylizować”.
CZYTAJ TAKŻE: Superpaństwo? A może huczny upadek? Co czeka Unię Europejską?
M. Jurek: To było wezwanie do ogromnej aktywności społecznej
– Ja uważam za najsilniejszy element myśli Dmowskiego – chociaż może to być trochę paradoks – nacjonalizm. – powiedział Marek Jurek.
Marek Jurek wyróżnił dwa kanony nacjonalizmu w myśleniu Dmowskiego. Po pierwsze, przełamanie nacjonalizmu „Wiosny ludów”, który głosił wspólnotę interesów pomiędzy narodami w myśl hasła: „Za wolność waszą i naszą”. Dmowski podkreślał, że istnieją sytuacje dramatycznych i wielowiekowych sporów, które sprawiają, że dochodzi do rywalizacji i sporu pomiędzy narodami. Konflikty te jednak nie mogą znosić obiektywnego systemu etycznego. Członkowie narodu mają obowiązek realnej pracy i odrzucenia „kwietyzmu” w myśleniu.
– Nie wmawiajmy sobie, że jeżeli będziemy postępować dobrze to wygramy, bo wygramy jeżeli będzie postępować skutecznie – Marek Jurek tłumaczy koncepcję Dmowskiego.
Po drugie zaś członkowie narodu muszą odrzucić postawę wyczekującą oceny ze strony przedstawicieli innych narodów. Przekonanie o słuszności działań powinno wynikać z obiektywnego systemu etycznego, który jest rozpoznawany wewnątrz narodu, a nie podpowiadany, czy narzucany z zewnątrz. Marek Jurek podkreślił, że według Dmowskiego nie było istotne czy w innych narodach „nas chwalą, albo ganią”.
Prof. Skibiński: Jędrzej Giertych nie był interpretatorem Dmowskiego
W dalszej części debaty paneliści przeszli do polemiki. Rozpoczął prof. Skibiński odpowiadając swoim przedmówcom. Wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego nie zgodził się z oceną mówiącą o tym, że największym kontynuatorem myśli Romana Dmowskiego był Jędrzej Giertych. Prof. Skibiński ocenił, że wyżej należy postawić dorobek Wojciecha Wasiutyńskiego.
– Wychowałem się w takiej przestrzeni, w której nazwisko Wojciecha Wasiutyńskiego było punktem odniesienia, pośredniczącym pomiędzy II Rzeczpospolitą a współczesnością – powiedział prof. Skibiński.
W ocenie Pana profesora dorobek Jędrzeja Giertycha nie jest polityczny, a kulturowy i naukowy. Wojciech Skibiński podkreślił również, że nie należy wymieniać tego naukowca jako „interpretatora Dmowskiego”.
– Czy Dmowski nie poniósł porażki? – pytał prof. Skibiński – Politycznie to oczywiście, że poniósł porażkę, ponieważ ani przez moment nie rządził. Natomiast. Czy intelektualnie poniósł porażkę? Wydaję mi się, że odniósł wiele sukcesów. To, że wprowadził ziemie zachodnie i północne do świadomości powszechnej Polaków to jest w znacznej mierze jego zasługa. Zapożyczonej później przez jego uczniów. Druga rzecz, jeżeli myślimy o państwie w kategoriach pewnej wspólnoty kulturowej, co wychodzi w bardzo trwały sposób w różnych, naszych dyskusjach, chociażby na forum Unii Europejskiej to jest to podejście Dmowskiego. On je zaszczepił. Zaszczepił je szerzej niżeli sięgał jego własny obóz polityczny. – mówił prof.
Prof. Skibiński zwrócił ponadto uwagę na dokonania Romana Dmowskiego w upowszechnianiu polskiej myśli geopolitycznej. Dodał, że wielu komentatorów geopolitycznych, którzy zyskali popularność w trakcie wojny na Ukrainie, korzysta z dorobku Dmowskiego.
CZYTAJ TAKŻE: Jak zmieniła się Polska w 30 lat po podpisaniu konkordatu?
Czym był Obóz Wielkiej Polski?
Zdaniem prof. Skibińskiego, aby dokonać całościowej oceny działalności Romana Dmowskiego to trzeba napisać syntezę historii Obozu Wielkiej Polski. Naukowiec wyraził swoje zdumienie, że wciąż takiego opracowania nie ma.
Dziedzictwo Dmowskiego dzisiaj
W słowie kończącym Marek Jurek powiedział, że „Myśli nowoczesnego Polaka” były osobistym, politycznym wyznaniem wiary Romana Dmowskiego. W ramach podsumowania były Marszałek Sejmu odczytał fragment książki, który dotyczył pozytywnych prognoz, jakie formułował Dmowski, odnośnie do przyszłości polityki narodowej. Autor „Myśli nowoczesnego Polaka” zakładał, że jeżeli naród polski połączy swoje unikatowe doświadczenie rozwoju politycznego z okresu zaborów z mechanizmami nowoczesnego państwa to może zbudować „silną narodową moralność” i „politykę narodową, które staną się podwalinami niepospolitej siły”.
W ocenie Marka Jurka te prognozy spełniły się w późniejszej historii Polski. Polityk wymienił tutaj przykłady osób kard. Wyszyńskiego, czy Jana Pawła II.
PEŁEN ZAPIS WIDEO DEBATY MOŻNA ZNALEŹĆ TUTAJ, FOTORELACJĘ ZAŚ TUTAJ.
ZOBACZ RÓWNIEŻ NASZĄ RELACJĘ: