W serii „RODZINA GŁOSUJE” przedstawiamy dla Państwa nasze wyborcze rekomendacje. Przez podsumowanie dotychczasowej polityki prorodzinnej oraz porównanie programów kandydujących partii politycznych rysujemy wyborczy krajobraz, jak widać, bardzo zróżnicowany. W dzisiejszym odcinku – wsparcie materialne rodzin.
W działach: demografia, integralność i dobrostan rodziny, ochrona życia, wsparcie materiale dla rodzin, kontrrewolucja (czyli zapobieganie eksperymentom społecznym na rodzinie), autonomia rodziny analizujemy kolejno to, co już się wydarzyło oraz to, co wydarzyć się może. Jakie rozwiązania przygotowały dla polskich rodzin sztaby wyborcze? Dziś sprawy materialne – bo rodziny muszą mieć za co i gdzie żyć.
Świadczeń jest tak dużo, że nawet nie wszystkie są wymienione na głównej stronie np. Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (lista). Niektóre programy są zresztą obsługiwane przez inne resorty, jak Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Rozwoju i Technologii czy Edukacji i Nauki. Nie będziemy tu oceniać zasięgu czy skuteczności tych programów, bo z pewnością, nawet w gronie beneficjentów, znalazłyby się osoby niezadowolone, ale chcemy odnotować ich istnienie. Zestawienie nie obejmuje kroków bardziej uniwersalnych (jak w zakresie minimalnej emerytury czy płacy minimalnej), choć z pewnością polepszyły one także los rodzin. Wyzwań jednak wciąż nie brakuje i pewne kwestie można przeprowadzić jeszcze lepiej.
Gdy drugie dziecko ma na imię „Kredyt” lub „Problem”…
Wsparcie materialne dla rodzin to okręt flagowy obecnego rządu. Przez drugą stronę sceny społeczno-politycznej bywa pogardliwie nazywane „socjalem” lub „rozdawnictwem”, ale przez jego twórców: „polityką godnościową”. Oferta jest rzeczywiście pokaźna. Choć trwają dyskusje nt. tego, komu należy przyznać sztandarowe 500+, a dziś 800+, albo czy nie lepiej zastąpić tego programu ulgami podatkowymi, które bardziej premiują pracę zarobkową, to mało która siła polityczna proponuje ich likwidację. Jedni oskarżają tu sfery rządzące o rujnowanie budżetu państwa i nakręcanie inflacji, ale choćby przedsiębiorcy widzą przełożenie programu na ożywienie gospodarcze na szczeblu nie tylko lokalnym. Na pytanie, skąd rząd bierze te miliony, ten odpowiada, że m.in. z uszczelnienia załatanej dziury po aferach związanych z wyłudzeniami podatku VAT oraz z dobrego gospodarowania.
Faktem pozostaje olbrzymi przełom i w myśleniu, i w kształcie budżetu państwa, który, dzięki 500+, wydzielił miejsce na duże transfery społeczne. Rodzinom z pewnością żyje się lepiej, godniej, zmniejszył się zakres ubóstwa, zwiększyły się możliwości edukacyjne oferowane dzieciom, choć nie polepszyła się demografia. Mamy jednak nadzieję, że transfery społeczne, poprawiając bezpieczeństwo socjalne, przełożą się w dłuższej perspektywie na dzietność, aby drugie dziecko nie miało na imię „Kredyt” lub „Problem”.
CZYTAJ TAKŻE: 500+ dla małżeństw? Inicjatywa wsparcia wieloletnich związków jest w Sejmie
Tak było. Seniorzy grzebali w śmietnikach, dzieci nie dojadały
Należę do grona osób pamiętających sprzed około dekady widoki grzebiących w śmietnikach seniorów, których mijałam w drodze do pracy, czy zbiórki charytatywne na rodziny z Mazowsza, które nie miały na chleb. Nawet bez statystyk chyba każdy z nas widzi, że wielu osobom żyje się po prostu lepiej. Dla porządku jednak przypomnijmy liczby. Pokazują one dobitnie, że nie tylko ubóstwo wyraźnie się zmniejszyło, ale że założenia pomocy dla rodzin były słuszne – większa liczba dzieci narażała bowiem na większe ubóstwo.
„Od 2016 roku stopa ubóstwa skrajnego pozostaje na podobnym poziomie 4-5%” – podsumowuje GUS. Znany program „Pajacyk” PAH, który przez lata dofinansowywał posiłki dla głodnych dzieci, dziś reklamuje się wsparciem psycho-społecznym i zdrowia psychicznego (choć wciąż dofinansowuje żywienie, także na wakacjach).
Poprawę odnotowuje także „Raport o biedzie” wydawany przez „Szlachetną Paczkę”. W „Raporcie o biedzie” z 2018 roku można było znaleźć informację, że „1,2 mln dzieci (osób poniżej osiemnastego roku życia) jest w Polsce zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. 2,9% polskich gospodarstw domowych, w których są dzieci, z przyczyn finansowych nie obchodzi uroczystości rodzinnych, np. urodzin. W co dziesiątym rodziców nie stać na opłacenie wycieczek szkolnych, zaś w co czterdziestym na jakiekolwiek zabawki, nowe ubrania czy książki”. Według raportu za 2022 rok „w 2021 roku poniżej granicy skrajnego ubóstwa żyło w Polsce 1,6 mln osób, w tym 333 tys. dzieci i 246 tys. seniorów” (a więc ogólna liczba osób w ubóstwie wynosi tyle co wcześniej samych dzieci). Pomagać nadal jest jednak komu.
CZYTAJ TAKŻE: Znasz rodziny pogrążone w kryzysie? Ten program może im pomóc!
WYZWANIE:
Po eliminacji w dużym stopniu ubóstwa wśród rodzin i wyrównaniu szans społecznych, większy nacisk powinien być położony obecnie nie na to CZY wspierać rodziny, ale JAK to robić oraz na docieranie do grup zagrożonych w największym stopniu ubóstwem, a najlepiej aktywizowanie ich w sposób proaktywny.
OSIĄGNIĘCIA POLITYKI PRORODZINNEJ:
1. Priorytet na rodzinę.
Zwiększenie „zauważalności” rodziny dla państwa, dotychczas rodzina pozostawała w o wiele większym zakresie w sferze prywatnej i była często niewidoczna dla Państwa.
2. Eliminacja w dużej mierze ubóstwa i lepsze wyrównywanie szans społecznych.
Zapobieganie nierównościom społecznym i monopolizacji zasobów finansowych w rękach wąskiej grupy ludzi (choć jest faktem, że dokonuje się to drogą redystrybucji).
3. Dzięki programom społecznym zapobieganie w większym stopniu patologiom społecznym.
4. Program 500+/800+
Rządowy program “Rodzina 500+” jest finansowym fundamentem wsparcia rodzin. „Program wszedł w życie 1 kwietnia 2016 roku i przyczynił się do znacznej poprawy sytuacji materialnej rodzin, wzmocnił je i nadał należny priorytet. Rządowy program “Rodzina 500+” jest najbardziej znaczącą i realnie odczuwalną pomocą finansową ze strony państwa dla rodzin wychowujących dzieci. W ramach tego programu rodzinom z dziećmi na utrzymaniu przysługuje świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł na dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia, bez względu na dochód osiągany przez rodzinę” – czytamy na stronie rządowej.
5. „Dobry start”, czyli 300 zł na wyprawkę szkolną.
Każdy rodzic dobrze wie, jak kosztowny jest początek roku szkolnego. Tu pomocą służy program „Dobry start”. „Świadczenie dobry start przysługuje raz w roku na dziecko uczące się w szkole, aż do ukończenia przez nie 20. roku życia. Na dziecko niepełnosprawne, uczące się w szkole, świadczenie przysługuje do ukończenia przez nie 24. roku życia” – podaje strona programu.
6. „Karta dużej rodziny”, czyli zniżki dla rodzin wielodzietnych 3+.
System zniżek funkcjonuje zarówno w instytucjach publicznych, jak i w prywatnych firmach i dotyczy podmiotów m.in. z branży spożywczej, transportowej, paliwowej, bankowej czy rekreacyjnej. Wyszukiwarka partnerów Karty Dużej Rodziny, znajduje się TUTAJ.
7. Program „Posiłek w szkole i w domu”.
To dofinansowanie zarówno obiadów w stołówkach szkolnych, samych stołówek szkolnych, jak i tanich obiadów dla seniorów. Informacja o programie znajduje się TU.
8. „Maluch+” – wsparcie opieki nad dziećmi do lat 3.
Wsparcie finansowe przeznaczone jest zarówno na utworzenie miejsc w żłobkach, klubach malucha czy opieką przez opiekunów dziennych. Więcej o programie TU.
9. „Mama 4+” – tzw. „rodzicielskie świadczenie uzupełniające” – dodatek na czas emerytury dla wielodzietnych mam (i ojców).
„Program jest przeznaczony dla osób, które żeby wychować co najmniej czworo dzieci nie mogły podjąć pracy zarobkowej lub z niej zrezygnowały, a dziś żyją na granicy ubóstwa, nie mając prawa do świadczeń nawet na minimalnym poziomie. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające zapewni podstawowe środki do życia” – czytamy na stronie MRiPS.
10. „Becikowe” – jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka.
11. Świadczenia emerytalne i na rzecz seniorów.
Znajduje się tu cały pakiet świadczeń: „Emerytura+”, 13-te i 14-te emerytury, „Opieka 75+” („Jest realizowany przez samorządy i polega na świadczeniu usług opiekuńczych dla osób w wieku powyżej 75 lat w miejscach ich zamieszkania”), „Aktywni+” (ponad 200 mln dofinansowania inicjatyw na rzecz aktywizacji seniorów), „Senior+” (program „zakłada wspieranie finansowe jednostek samorządu terytorialnego w zakresie realizacji zadań własnych, polegających na prowadzeniu i zapewnieniu miejsc w ośrodkach wsparcia”).
CZYTAJ TAKŻE: Seniorzy będą mieli swoje centra. Prezydent podpisał ustawę o opiece geriatrycznej
12. Bezpłatne leki dla seniorów 65+, dla dzieci do 18 roku życia.
Program jest obsługiwany przez Ministerstwo Zdrowia, dotyczy określonej listy leków, zawiera nie tylko leki specjalistyczne, ale także przeciwhistaminowe czy przeciwbakteryjne (info TU).
13. Bezpłatny pobyt przy dziecku w szpitalu i darmowe leki dla kobiet w ciąży.
Ten, kto miał to nieszczęście, że musiał spać na leżaku przy łóżku chorego dziecka w szpitalu (o ile go wpuszczono), z pewnością ucieszył się tym programem (info TU).
14. Darmowe podręczniki (na poziom szkół podstawowych i artystycznych).
O dofinansowanie ubiegają się samorządy lub szkoły. Rozliczenie obliczane jest na podstawie kwoty na ucznia. Środkami dysponuje MEiN, można interweniować też w kuratorium.
15. Programy mieszkaniowe.
Obecnie wdrażany jest nowy rządowy program „Pierwsze mieszkanie”. „Od 1 lipca 2023 r. możesz skorzystać z bezpiecznego kredytu 2%, czyli systemu dopłat do kredytu hipotecznego. Jeśli planujesz to w perspektywie następnych kilku lat – od tego samego momentu możesz oszczędzać na ich zakup na Koncie Mieszkaniowym” – czytamy. Ale na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii widnieje w sumie aż 8 programów mieszkaniowych, w tym wsparcia budownictwa komunalnego czy kooperatyw mieszkaniowych.
16. Fundusz Alimentacyjny i działania wobec dłużników alimentacyjnych (info).
17. Ułatwienia sukcesji w firmach rodzinnych.
„W Polsce działa ponad 3 mln przedsiębiorców. Blisko 520 tys. przedsiębiorców wpisanych do CEIDG ukończyło 60 rok życia” – przypomina Ministerstwo Rozwoju i Technologii i przygotowało system porad i ułatwień prawnych.
CZYTAJ TAKŻE: Małe firmy do likwidacji? Rozmowa z Rzecznikiem MŚP – Adamem Abramowiczem
POTRZEBY I ZANIEDBANIA:
- SPROFILOWANIE WSPARCIA tak, aby lepiej premiować aktywność zawodową i społeczną w rodzinach (np. w jakiejś części świadczeń) u osób aktywnych zawodowo.
- SZUKANIE BARDZIEJ SKUTECZNYCH DEMOGRAFICZNIE programów wsparcia materialnego dla rodzin i powiązanie ich z premiowaniem dzietności tak, aby posiadanie dzieci jeszcze bardziej się „opłacało”.
- RODZINY WIELODZIETNE – jako priorytet.
- SZUKANIE NOWYCH I KREATYWNYCH programów wsparcia, sięganie po sprawdzone wzorce zagraniczne (system zwolnień podatkowych, dopłata do samochodu itp. – wzorce z Węgier, Czech, Izraela).
- DOCIERANIE Z POMOCĄ DO GRUP SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONYCH UBÓSTWEM.
„Kobiety w Polsce są częściej narażone na biedę niż mężczyźni. Młode kobiety mają problemy z otrzymaniem pracy, bo z góry przyjmuje się, że zaraz będą miały dzieci i zaczną korzystać z urlopów, zwolnień. To też powód do tego, aby ich nie awansować. To kobiety znacznie częściej przejmują rolę opiekunów osób z niepełnosprawnością, rezygnując z pracy. To powody, przez które kobiety mają niższe dochody, a w rezultacie niskie świadczenia emerytalne. Niepracujące kobiety wychowujące dzieci czy opiekujące się innymi członkami rodziny narażone są na przemoc ekonomiczną, stają się zależne od zarabiających członków rodziny. Matki samotnie wychowujące dzieci borykają się z wieloma problemami, nie tylko z tym jak połączyć macierzyństwo i pracę zarobkową, ale często też z walką o niepłacone należne im alimenty” – podaje „Raport o biedzie” Szlachetnej Paczki z 2022 (s. 60).
- LEPSZA STRATEGIA KOMUNIKACYJNA, pokazująca zwłaszcza osobom młodym, bezdzietnym, że rodziny opłacają się wszystkim. Docieranie z informacją o już istniejących formach pomocy do osób jej potrzebujących.
- „SOCJAL” A IMIGRANCI. Wobec tego, że Polska staje się krajem coraz bardziej atrakcyjnym pod względem ekonomicznym, konieczne jest zapobieganie sytuacji występującej w krajach zachodnich, gdzie wysoki „socjal” przyciąga imigrantów, którzy nie poddają się inkulturacji, mają niskie kwalifikacje zawodowe lub nie pracują i stają się zarzewiem patologii społecznych.
OGLĄDAJ TAKŻE:
