23 sierpnia 2025 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych opublikowała raport specjalnej sprawozdawczyni ds. przemocy wobec kobiet i dziewcząt, Reem Alsalem, który stanowczo potępia praktykę surogacji. Dokument określa ją mianem współczesnej formy niewolnictwa i handlu dziećmi, a także wzywa do wprowadzenia całkowitego, międzynarodowego zakazu.
Eksploatacja kobiet i dzieci
Raport podkreśla, że surogacja jest zjawiskiem z natury wyzyskującym. Zdaniem Alsalem proces ten prowadzi do uprzedmiotowienia kobiecego ciała, traktowanego jako narzędzie do zysku. Autorzy raportu wskazują, że umowy surogacyjne mogą sprowadzać kobiety do roli własności, ograniczając ich autonomię – w tym prawo do decydowania o swoim zdrowiu czy swobodzie poruszania się. Zdarzają się także przypadki wymuszonych aborcji, zgodnych z wolą rodziców zamawiających dziecko.
Skutki dla dzieci
Szczególnie krytycznie oceniono planowane oddzielanie matek zastępczych od noworodków tuż po porodzie. Według raportu dzieci są w ten sposób traktowane jak przedmiot transakcji, co może mieć poważne konsekwencje dla ich rozwoju emocjonalnego i psychicznego. „Dziecko jest pierwszą ofiarą przemysłu surogacyjnego” – zaznacza Alsalem.
Nierówności społeczne i biznes wart miliardy
ONZ zwraca uwagę na ogromne dysproporcje ekonomiczne, jakie napędzają rynek surogacji. W 2023 r. jego wartość szacowano na 15 miliardów dolarów, a prognozy wskazują, że do 2033 r. może osiągnąć nawet 100 miliardów. Zdecydowana większość surogatek pochodzi z ubogich środowisk i otrzymuje jedynie niewielką część opłat, podczas gdy główne zyski czerpią agencje i kliniki. W przeciwieństwie do procesu adopcyjnego, w przypadku surogacji rzadko przeprowadza się rzetelne oceny przyszłych rodziców – kluczowym kryterium jest zdolność finansowa do opłacenia procedury.
Rekomendacje ONZ
Raport zaleca wszystkim państwom członkowskim ONZ wprowadzenie całkowitego zakazu surogacji, w tym opracowanie prawnie wiążącego traktatu międzynarodowego. Postuluje penalizację rodziców zamawiających, pośredników i klinik, przy jednoczesnym wsparciu i dekryminalizacji samych surogatek. Dokument przewiduje także zakaz reklamy usług surogacyjnych oraz podjęcie pilnych działań na rzecz ochrony dzieci.
Szerszy kontekst
Stanowisko ONZ wpisuje się w szersze działania organizacji na rzecz walki ze współczesnymi formami niewolnictwa, takimi jak praca przymusowa czy małżeństwa aranżowane. Surogacja została uznana za przykład praktyki zakorzenionej w nierównościach społecznych i ekonomicznych, wymagającej natychmiastowej i skoordynowanej reakcji.
„Dziecko nie jest przedmiotem umowy, a kobiece ciało nie może być sprowadzane do roli maszyny reprodukcyjnej” – podsumowuje raport, określany przez ekspertów jako przełomowy dokument w globalnej debacie na temat surogacji.