Ministerstwo Edukacji Narodowej skierowało do konsultacji publicznych projekty nowych podstaw programowych w ramach reformy „Reforma26. Kompas Jutra”. Według nauczycieli i pedagogów broniących polskiej szkoły, proponowane zmiany mają charakter destrukcyjny i zagrażają jakości edukacji w Polsce. Konsultacje potrwają do 18 grudnia 2025 roku.
Kluczowe zmiany i zagrożenia według krytyków
Projekt ministerialny zawiera kontrowersyjne zapisy, które mogą zasadniczo zmienić funkcjonowanie szkoły w Polsce:
- Zniknięcie obowiązkowych „treści nauczania” z definicji podstawy programowej, które zostaną zastąpione nieostrym określeniem „oczekiwane efekty uczenia się i wymagania dotyczące doświadczeń edukacyjnych”. Taka zmiana grozi całkowitym brakiem konkretnego programu nauczania, co w praktyce może oznaczać, że szkoła przestanie realnie wymagać od uczniów. Przykładem jest brak listy obowiązkowych lektur do klasy VI szkoły podstawowej, co odbije się negatywnie na polskiej tożsamości kulturowej i edukacji humanistycznej.
- Katalog wymagań dotyczących doświadczeń edukacyjnych zostanie uzależniony wyłącznie od ministra edukacji, co może naruszać autonomię nauczycieli i ograniczać ich swobodę metodyczną.
- Podstawą reformy jest „Profil absolwenta i absolwentki. Droga do zmian w edukacji” opracowany przez Instytut Badań Edukacyjnych (IBE), dokument bez mocy prawnej, krytykowany za ogólnikowe podejście i brak skupienia na rozwoju ucznia.
Szeroki zakres zmian w przedmiotach i metodyce nauczania
- Likwidacja obowiązkowego kanonu lektur do klasy VI, a w klasach VII-VIII jego poważne ograniczenie, co może prowadzić do zerwania kulturowego dziedzictwa Polski.
- Przesunięcie akcentów w historii i edukacji obywatelskiej z wątków narodowych na ponadnarodowe przy jednoczesnym ograniczeniu treści patriotycznych, co krytycy nazywają próbą „wynarodowienia” uczniów.
- Usunięcie biologii i geografii z klas V i VI i zastąpienie ich przedmiotem „przyroda”, co, zdaniem ekspertów, obniży poziom nauczania przyrodniczego i utrudni systematyczną naukę tych dziedzin.
- Kontrowersyjne przesunięcie tematów dotyczących rozwoju i rozmnażania człowieka do edukacji zdrowotnej, gdzie wprowadzane mają być elementy edukacji seksualnej oceniane jako deprawacyjne przez środowiska konserwatywne. Wskazuje to na naruszenie prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.
- Wprowadzenie edukacji klimatycznej w niemal każdym przedmiocie, co krytycy określają jako ideologizację i propagowanie treści nienaukowych.
- Znaczne ograniczenie treści nauczania na rzecz zajęć praktycznych i projektów, co według przeciwników reformy prowadzi do obniżenia poziomu edukacji i zastąpienia nauki funkcjami użytecznościowymi.
Harmonogram wdrażania reformy
Reforma będzie wprowadzana etapami od roku szkolnego 2025/2026. Już od 1 września 2025 r. wprowadzono dwa nowe przedmioty: edukację obywatelską oraz zdrowotną. Od września 2026 r. nowa podstawa programowa ma objąć klasy I i IV szkoły podstawowej, a od 2027 r. klasy I szkół ponadpodstawowych. W kolejnych latach reforma ma objąć kolejne roczniki szkół podstawowych i średnich.
Apel środowisk nauczycielskich
Koalicja na Rzecz Ocalenia Polskiej Szkoły (KROPS) oraz grono pedagogów apelują o powstrzymanie szkodliwych zmian, które zdaniem nich zagrażają polskiej tożsamości, edukacji humanistycznej i jakości kształcenia. Zwracają uwagę na brak konsultacji oraz zagrożenia dla autonomii nauczycieli i praw rodziców.